کودکستان؛ نخستین حضور کودکان در اجتماع
شرایط دنیای مدرن، کوچک شدن خانواده‌ها، والدین شاغل و بسیاری از موارد دیگر باعث شده که امروزه مهدکودک‌ها به بخشی جدانشدنی از زندگی اغلب کودکان تبدیل شود. با این حال بسیاری از والدین دغدغه این را دارند که به راستی استانداردهای یک مهد کودک مناسب چیست و این فضا به عنوان اولین پایگاه مهارت‌آموزی و یادگیری کودکان باید چه شاخص‌ها و ویژگی‌هایی داشته باشد و والدین بر چه مبنایی باید به کسی غیر از خود برای نگهداری و تربیت فرزند دلبند خود اعتماد کنند؟
مهد کودک یا کودکستان نوعی آموزشگاه برای نگهداری و پرورش کودکان خردسال، و گذار آنها از محیط خانه به مدرسه ایجاد شده است. با افزایش سن کودک به مرور از نقش خانواده ها کاسته و بر نقش کانون های اجتماعی از قبیل مهدکودک، در الگودهی به شخصیت کودک افزوده می شود.
مهدکودک برای بچه‌ها عموماً جذابیتی بیش از خانه و خانواده دارد و نیز نقشی بسیار اساسی و مهم در تربیت کودکان ایفا می کند. تحقیقات متعددی به تاثیرات مثبت مهدکودک بر رشد ابعاد مختلف وجود کودکان صحه می گذارد. افزایش اعتماد به نفس، استقلال شخصی، رشد مهارت‌های کلامی و زبانی، همکاری و احترام به حقوق دیگران، یادگیری نظم و انضباط، تقویت ارزشهای اخلاقی،اجتماعی و…. مواردی است که می توان به آنها اشاره کرد. کودک رفتارهای مورد پذیرش در جامعه را می آموزد. در کل، کودکانی که دوران کودکی را در مهدکودک مطلوبی می گذرانند بهتر و راحتتر میتوانند با محیط اطراف خود ارتباط برقرار کنند و در ارتباطات اجتماعی خود کمتر به مشکل برخورد می کنند و نسبت به دیگر کودکان به مراتب، جامعه پذیرتر هستند.(1)
مهد کودک اولین پایگاه اجتماعی کردن کودکان، محل یادگیری مهارت‌های اولیه و اساسی زندگی از جمله احترام به قوانین و رعایت آنها، کارگروهی و سازش با جمع، یافتن راه‌های خلاقانه و جایگزین برای پیشبرد کارها، نظم و دیسیپلین، احترام به یکدیگر و همزیستی مسالمت آمیز، برطرف کردن مشکلات با گفت و گو و حل مسئله است که نیازمند پژوهش و برنامه‌ریزی‌های کارشناسی شده و دقیق‌تر است.
کودکان از همان روزهای ابتدایی باید بیاموزند که چگونه دست از خودخواهی برداشته و در ضمن حفظ خلاقت‌های خود با جمع هماهنگ و همرنگ شوند که این مهارت به ویژه برای کودکان تک فرزند بسیار حیاتی و واجب است. یک کودکستان کارآمد، تجربیات آموزش با کیفیت عالی را برای کودکان فراهم کند.
اولویت بازی و خلاقیت به آموزش رسمی
در مهد کودک بسیاری از فعالیت‌ها بایستی حول محور بازی متمرکز باشد چون کودکان خردسال در این مرحله از تحول یادگیری خود را از خلال بازی‌ها بهتر از کتاب دریافت می‌کنند. در یک مهد کودک خوب تلاشی برای انتقال تعلیمات رسمی نمی‌شود و مراقبین آموزش‌های فردی و اجتماعی را از طریق بازیهای گروهی و سایر فعالیت‌ها تدریجا به بچه‌ها منتقل می‌نمایند.(2)
بازی‌هایی که در کودکستان‌ها آموزش داده می‌شود باید پرورش دهنده ذهن، تحریک کننده خلاقیت کودکان و در عین حال همراه با فعالیت جسمانی باشد. بازیهای جمعی و تحریک خیال‌پردازی کودکان، ساخت کاردستی به وسایل دم دستی و ابتدایی، قصه‌پردازی و تقویت توانایی سخن‌گویی در کنار فعالیت‌های هیجانی و پر تحرک می‌تواند در جهت تربیت کودک سالم بسیار موثر باشد. امروزه بسیاری از کودکان به دلیل زندگی در آپارتمان‌ها و تغذیه ناسالم از چاقی رنج می‌برند و بازی با دوستان و فعالیت جسمانی می‌تواند بدون وارد کردن کمترین فشار روانی به آنان برای گرفتن رژیم و کاهش وزن سلامت آنها را نیز تامین کند.
در عین حال باید توجه داشت که وسایل بازی باید متناسب با رده سنی کودک باشد. به این صورت که:
- صفر تا یک سالگی: توپهای نرم، عروسک‌های صدادار، مکعب‌های بزرگ و نرم و…؛
- یک تا ۲سالگی: پازل‌های چند تکه‌ای، اسباببازیهای روی هم گذاشتنی، هل دادنی، کشیدنی و…؛
- 2 تا ۵/۳ سالگی: انواع اسباببازیهای ساختنی، پازل‌های با قطعات بزرگ، لگو و مکعب‌های ساختمان‌سازی و…؛
- ۵/ تا ۵ سالگی: مجموعه‌های ساختمانی و ماشین‌های کوچک، اثاثیه خانه عروسکی، ماشین‌های بازی و…؛
- کودکان ۵ و ۶ ساله: عروسک‌های لباس‌دار، پازل‌های تصویری، بازیهای کارتی، شطرنج و…باشد.(3)
جمعیت مناسب کلاس‌ها و مربی کاربلد
یکی از دغدغه‌هایی که همواره مادران شاغل را درگیر می‌سازد نگرانی از عدم نظارت کافی بر روی فرزندان در کودکستان است. در برخی از مهد کودک‌های کشور مدیران کودکستان برای صرفه‌جویی در هزینه جذب مربی و یا کوچک بودن کلاس‌ها اقدام به تشکیل کلاس‌هایی با جمیت بالا و با حضور تنها یک مربی می‌کنند. کودکی که به مهد کودک می‌رود مربی را همانند مادر دوم خود می‌داند و با او رابطه عاطفی برقرار می‌سازد. بنابراین نقش مربی در مهد بسیار مهم است. مهد کودک باید با انتخاب مربی دلسوز و مهربان و آگاه نسبت به مسائل و آموزش کودکان به عنوان جانشین مادر و یک مراقبت کننده، بتوانند کمبود عاطفی مادر را به خوبی پر کند. در چنین شرایطی واضح است که یک مربی نتواند از پس تعداد بالایی کودک پر هیاهو برآید و در وظابف خود اهمال کند. از این رو والدین باید همواره در نظر داشته باشند که هنگام انتخاب مهد کودک کمیت گروه‌ها را نیز مورد توجه قرار دهند.
تعداد بچه‌های درون یک کلاس، نسبت مراقب به کودک، دانش و مدیریت مراقب و توانایی هدایت و کنترل وی، تعهد به حفظ امنیت و مراقبت کردن از کودکان، صلاحیت اخلاقی و تحصیلی مربی، توانایی سر و کله زدن با بچه‌های پر سر و صدا و به ویژه کودکان بیش فعال، آرامش و بردباری مراقب و روی خوش و احترام وی به کودک از جمله مواردی هستند که در انتخاب مهد کودک مناسب باید در وهله اول مورد توجه والدین قرار گیرد.
واضح است که هرچه تعداد كودكان كمتر باشد، كارآیى مربى بیشتر مى شود. پیش از سپردن فرزندان خود به کودکستان مطمئن شوید که به كودكان بیش فعال دارو تجویز مى‌شود یا نه؟ آیا بچه‌های بیمار از یکدیگر جدا می‌شوند؟ آیا در راهروها و پیش از صرف ناهار بر شستن دست و صورت و استفاده از مواد ضد عفونی کننده دست نظارت می‌شود؟ آیا تغذیه کودکان در کودکستان سالم و متناسب با سن کودک است؟ آیا در مهدكودک پرستار یا پزشك براى مراقبت هاى پزشكى وجود دارد؟ آیا نسبت به تعویض پوشک کودکان خردسال توجه کافی وجود دارد؟و…
امنیت فضا و مکان کودکستان
نوساز بودن، وجود تجهیزات ایمنی از جمله تجهیزات آتش‌نشانی، استاندارد بودن بالابرها و پله‌ها، فنس کشی و برقراری امنیت پنجره‌ها و درها، نظارت بر عبور و مرور افراد غریبه به داخل ساختمان مهد از جمله افراد تاسیساتی، استاندارد بودن میز و صندلی‌ها و فضای سبز مناسب از جمله مواردی هستند که باید در خصوص مکان نگهداری فرزندان خود در نظر بگیرید.
همه ی کودکان باید در مهد کودک ها تحت بیمه مسئولیت و حوادث باشند. یک مهد خوب باید برای تمام کلید و پریز ها و سیم های برق سرپوش بگذارد تا از خطر برق گرفتگی کودکان جلوگیری شود، حفاظ هایی را برای لوله ها تعبیه کند، کف اتاق بازی کودک با کفپوش مناسب پوشیده شود، وسایل بازی شکسته و خراب نباشند، حداقل فاصله‌ای به اندازه ۲ متر بین هر وسیله بازی قرار داشته باشد.
بیشتر بخوانید
آیا زندگی نوجوان امروزی بدون اینترنت ممکن است؟ حل پازل برای کودک چه مزایایی دارد؟چگونه از اطلاعات روزانه کودکان مطلع شویم؟
پی نوشت:
1-کودکان از چه وقت و به چه مهدکودکی بروند؟. رضا ترکمان. مجله سپیده دانایی. آذر 1391
2-خواجه‌زاده، مصطفی (1372)، مراقبت از کودکان خردسال در مهد کودک. مجله تربیت شماره 80
3-یک مهد کودک خوب چه ویژگی هایی دارد؟. زهرا نعمتی. مجله آنلاین سبک زندگی کاویاب. مرداد ۱۳۹۶
