تفسیر سوره ی اخلاص {توحید}

با توجه به حدیث پیامبر این سوره مساوی ثلث قرآن است . دلیل آن را باید در ضمن تفسیر آیات متوجه شویم . نام این سوره اخلاص ، به معنی خالص گردانیدن و تفکر و بینش از آفات مختلفی که به آن نفوذ و سرایت کرده و بینش را بیمار ساخته است . می گویند فلانی دیدش خوب نیست یا این که دچار بدبینی شده است به قول حافظ یعنی آیینه ی دلش غماز نیست ، و حق را به او نشان نمی دهند . زیرا زنگار و گناه و معصیت روی آیینه ی دل را می گیرد و در آن حالت ، انسان حق را نمی بیند .

آیینه ات دانی چرا غماز نیست             زان که زنگار از رخش ممتاز نیست

اگر این زنگار و معصیت از دل شسته شود حق را بسیار خوب نشان می دهد. پس اخلاص یعنی خالص گردانیدن بینش برای که درست ببینیم و به مقصد برسیم . اخلاص را ما به مایه ای که به شیر می زنند و آن مایه شیر را به ماست تبدیل می کند تشبیه کرده اند . هیچ شیر خامی به پنیر تبدیل نمی شود و هیچ شیر جوشانده شده ای هم بدون مایه به ماست تبدیل نمی شود . اگر شیر همان طور رها تنها راه دوام بخشیدن به شخصیت شیر این است که مایه بگیرد تا تبدیل به ماست شود . تمام اعمال مانند خام است و برای این که باقی بماند و نگندد نیازمند اخلاص است و اخلاص همان مایه ای است که به شیر می زنند تا به ماست می زنند تابه ماست تبدیل و ارزش عمل به میزان اخلاص آن است .اخلص نیتک یکفک القلیل من العمل . نیت خود را خالص کن عمل اندکی برایت کافی است .

صفحات: 1· 2

روز عرفه، همتاى شب قدر
مقاله حاضر نگاهى است اجمالى به ویژگى‌هاى روز عرفه و فلسفه پیدایش آن. در این مقاله با استناد به آیات و روایات به اهمیت این روز نیز اشاراتى شده که باهم آن را مى‌خوانیم؛قرآن کریم براى ارتباط بیشتر بندگان با مبدا هستى از شیوه‌هاى مختلفى بهره مى‌گیرد. از جمله این شیوه‌ها تعیین زمان‌ها و مکان‌هاى خاصى براى نزدیک شدن بیشتر به درگاه حضرت حق مى‌باشد. در سوره ابراهیم(ع) آیه 5 از زمان‌هاى ویژه عبادت خدا با عبارت “ایام‌الله” یاد مى‌کند؛ “ایام‌الله را به آنان یادآورى نما.” ایام‌الله تمام روزهایى است که داراى عظمتى در تاریخ زندگى بشر است. مقصود از ایام‌الله زمان‌هایى است که امر خدا و آیات وحدانیت و سلطنت او ظاهر شده و یا ظاهر مى‌شود. ممکن است ایام ظهور رحمت و نعمت الهى جز این ایام بوده باشد.(1)و نیز هر روز که یکى از فرمان‌هاى خدا در آن،چنان درخشیده که بقیه امور را تحت‌الشعاع خود قرار داده از ایام‌الله است هر روز که فصل تازه‌اى در زندگى انسان‌ها گشوده و درس عبرتى به آنها داده و ظهور و قیام پیامبرى در آن بوده و یا طاغوت و فرعون گردنکشى در آن به قعر دره نیستى فرستاده شده خلاصه هر روز که حق و عدالتى برپا شده و ظلم و بدعتى خاموش گشته، همه آنها از ایام‌الله است.چنانکه در ادامه آیه مى‌فرماید: در همه ایام‌الله آیات و نشانه‌هایى است براى هر انسان شکیبا و پراستقامت و شکرگزار(2.) روز عرفه نیز مى‌تواند روز پیروزى انسان بر طاغوت نفس و نقطه درخشانى درتاریخ زندگى هر فردى باشد. روز عرفه روز تحول درونى و انقلاب معنوى با آن همه مزایا و ویژگى‌هاى ارزشمند براى هر مسلمان بیدار و آگاه است.روز عرفه از مصادیق بارز “ایام‌الله” است که در آن روز زمینه‌ها و مقدمات بیشترى براى رهیابى انسان به سوى کمال و سعادت وجود دارد. آمرزش گناهان، قبولى طاعات، آشنایى بیشتر با معارف اسلامی، تفکر و تامل در گذشته و آینده، برآورده شدن حاجات و توجه ویژه خداوند متعال به بندگان از جمله آنهاست.آنچه از روایات و دعاهاى اهل‌بیت(ع) در این روز به دست مى‌آید نشانگر آن است که پروردگار هستى این روز را براى مناجات خود انتخاب کرده و نعمت‌هاى مادى و معنوى خود را در یوم‌الله عرفه بر بندگانش ارزانى داشته است.

ادامه »

به به، چه نمازی
فکرم همه‌جا هست، ولی پیش خدا نیست
سجاده زردوز که محراب دعا نیست
گفتند سر سجده کجا رفته حواست؟
اندیشه سیال من ـ ای دوست ـ کجا نیست؟!
از شدت اخلاص من عالم شده حیران
تعریف نباشد، ابداً قصد ریا نیست!
از کمیتِ کار که هر روز سه وعده
از کیفیتش نیز همین بس که قضا نیست
یک‌ذره فقط کُندتر از سرعت نور است
هر رکعتِ من حائز عنوان جهانی‌ست!
این سجده سهو است؟ و یا رکعت آخر؟
چندی‌ست که این حافظه در خدمت ما نیست
ای دلبر من! تا غم وام است و تورم
محراب به یاد خم ابروی شما نیست
بی‌دغدغه یک سجده راحت نتوان کرد
تا فکر من از قسط عقب‌مانده جدا نیست
هر سکه که دادند دوتا سکه گرفتند
گفتند که این بهره بانکی‌ست، ربا نیست!
از بس‌که پی نیم‌وجب نان حلالیم
در سجده ما رونق اگر هست، صفا نیست
به به، چه نمازی‌ست! همین است که گویند
راه شعرا دور ز راه عرفا نیست!

دررابطه با تقویت حافظه، در كتاب شریف مفاتیح الجنان در باب اول كه درباره تعقیبات است، این دعا را پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به امیرالمؤمنین(علیه السلام) برای حافظه تعلیم نمودند: که بعد از نماز صبح بگو: سبحان من لایعتدی علی اهل مملكته سبحان من لایؤخذ اهل الارض بالوان العذاب سبحان الرّئوف الرّحیم اللهم اجعل لی فی قلبی نوراً و بصراً و فهماً و علماً انك علی كل شی قدیر.
و در كتاب باقیات الصالحات كه در حاشیه مفاتیح الجنان (در بعضی از چاپ های اخیر در پایان مفاتیح اضافه شده است) در اواخر باب پنجم از سید بن طاوس نقل می كند كه این دعا را سه بار بخواند: یا حی یا قیوم یا لا اله الا انت اسئلك ان تحیی قلبی اللهم صل علی محمد و آل محمد و در باب ششم می گوید كه در وقت مطالعه بخواند: اللهم اخرجنی من ظلمات الوهم و اكرمنی بنور الفهم اللهم افتح علینا ابواب رحمتك و انشر علینا خزاین علومك برحمتك یا ارحم الراحمین.
و یا هر روز بعد از نماز صبح بگوید: یا حی یا قیوم فلا یفوت شیاً علمه و لایوده … . در روایات است كسی كه می خواهد حافظه اش زیاد شود روزه بگیرد، ‌مسواك را ترک نکند، قرآن بخواند و مخصوصا آیة الكرسی را به طور مداوم بخواند‌ و استمرار خوردن مویز(کشمش سیاه) در ناشتا، برای فهم ذهن و حافظه، بسیار مفید است خوردن حلوا و گوشت نزدیك گردن گوسفند و عسل و عدس نیز باعث تقویت حافظه است … (مفاتیح‌الجنان‌، شیخ عباس قمی‌، باب 2 و 6) علاوه بر دعاها و امور ذكر شده بطور كلی از میان سخنان بزرگان به دست می آید كه امور معنوی و عبادی و ترک امور گناه و مكروه برای تقویت قوای ذهنی موثر است.
و بعضی گناهان مانند دروغ و غیبت حافظه را کم می کند. البته در کنار این موارد سعی کنید به اندازه کافی استراحت کنید و با دوستان و خانواده به تفریح بپردازید ، ورزش کنید و … با برنامه ریزی مفید در روز شرایطی را فراهم کنید که بتوانید نهایت استفاده را از زندگی ببرید … شور و نشاط باعث تحرک ذهن می شود.

اهمیّت سلام
قال الحَسَنُ علیه السلام : مَنْ بَدَءِ بِالکلامِ قَبْلَ السَّلامِ فَلا تُجیبُوهُ؛
کسی که پیش از سلام کردن شروع به سخن گفتن کرد جواب او را ندهید.
نتیجه کنترل زبان
قالَ الحَسَن علیه السلام : الصَّمْتُ سَتْرُ العَیِّ وَ زَیْنُ العِرْضِ وَ فاعِلُهُ فی راحَةٍ وَ جَلیِسُهُ آمِنٌ؛
امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند: خاموشی پوشش عیب ها و مایه حفظ آبروست. هر که از این صفت برخوردار باشد همواره در آسایش است و همدم و هم نشین او نیز در امنیّت به سر می برد.
خیر و سعادت کامل
قالَ الحَسَن علیه السلام : الخَیْرُ الّذی لا شَرَّ فِیهِ الشُکرُ مَعَ النِّعْمَةِ و الصَّبْرُ عَلی النّازِلَة؛
خیری که هیچ بدی در آن نیست عبارت است از شکر در مقابل نعمت ها و صبر در برابر حوادث و رخدادهای ناگوار.
نشانه کمال عقل
قالَ الحَسَنُ علیه السلام : رأسُ العَقْلِ مُعاشَرَةُ النّاسِ بالحَمیِلِ؛
معاشرت نیکوداشتن با مردم نشانه کمال عقل انسان است.
تعریف فرومایگی
شخصی از امام حسن علیه السلام سؤال کرد: پستی و فرمایگی چیست؟ آن حضرت فرمودند: «النَّظرُ فی الیَسیرِ وَ مَنْعُ الحَقیرِ. خرده بینی و اهمیّت دادن بیش از حدّ دادن به امور کوچک و مضایقه کردن از اعطای چیزهای بی ارزش».
ترک مستحب برای واجب
قال الحَسنُ علیه السلام :… اِذا ضَرّتِ النَّوافِلُ بالفَریضَةِ فَارفَضُوها؛
هنگامی که عبادت های مستحب به اعمال و عبادت های واجب آسیب رساند آنها را ترک کنید.
اهمیّت توجّه به امور معنوی
قالَ الحَسَنُ علیه السلام : عَجِبْتُ لِمَنْ یَتَفکَّرُ فی مأکُولِهِ کَیفَ لا یَتَفَکَّرُ فی مَعْقُولِهِ فَیُجنِّبُ بَطْنَهُ ما یُؤذِیْهِ وَ یُودِعُ صَدْرَهُ ما یُرْدِیْهِ؛
تعجب می کنم از کسانی که در غذای جسم خود فکر می کنند ولی در امور معنوی و غذای روح خویش اندیشه نمی کنند؛ شکم خود را از طعام مضرّ حفظ می کنند ولی از افکار پلیدی که روان را می آلاید پرهیز نمی کنند.
توصیه درباره وصلت
شخصی به امام حسن علیه السلام عرض کرد: دختری دارم که به سنّ ازدواج رسیده است. با چه کسی وصلت کنیم؟ امام حسن علیه السلام فرمودند: «زَوِّجْها مِمَّنْ یَتَّقی اللّه عزّ و جلَّ فَاِنْ اَحَبَّها اَکْرَمَها و اِنْ اَبْغَضَها لَمْ یَظْلِمْها؛
او را به ازدواج کسی درآور که با تقوا و پرهیزگار باشد چرا که فرد باقتوا اگر او را دوست بدارد احترامش می کند و اگر او را دوست هم نداشته باشد به وی ستم نمی کند».
بیناترین و شنواترین مردم
قال الحسن علیه السلام : اِنَّ أَبْصَرَ الاَبْصار ما نَفَذَ فِی الخَیْرِ مَذْهَبُهُ وَ اَسْمَعَ الاَسْماَعَ ما وَعی التّذکیرَ وَ انْتَفَعَ بِهِ، أَسْلَمُ القُلُوب ما طَهُرَ مِنَ الشُّبَهاتِ؛
بیناترین دیده ها آن است که خیربین باشد و شنواترین گوش ها آن است که پذیرای پند و اندرزها باشد و از آن سود ببرد و قلب سلیم قلبی است که از شبهات پاکیزه باشد.
معنی مجد و عظمت
سُئِلَ الْحَسَنُ علیه السلام : فَما المَجْدُ؟ قالَ اَنْ تُعْطِیَ فِی الغُرْمِ وَ اَنْ تَعْفُو عَنِ الْجُرْمِ؛
از امام حسن علیه السلام سؤال شد: عظمت و بزرگی در چیست؟ آن حضرت فرمودند: عبارتست از بخشش مال به هنگام نیاز و گذشتن از خطا.
سیاست از دیدگاه امام حسن علیه السلام
شخصی از امام حسن علیه السلام معنای سیاست را پرسید. آن حضرت فرمودند: «سیاست آن است که حقوق خدا و حقوق بندگان زنده و بنده های درگذشته خدا را رعایت کنی». آن گاه برای توضیح بیشتر فرمودند: «حقوق خدا آن است که آن چه را خدا از انجام واجبات و ترک محرمات تکلیف کرده به طور کامل رعایت کنی. حقوق بندگان زنده آن است که وظایف خود را نسبت به برادران دینی انجام دهی. در خدمت گزاری برادر دینی درنگ ننمایی و نسبت به رهبر جامعه اسلامی تا زمانی که نسبت به مردم اخلاص دارد اخلاص داشته باشی و هر وقت از راه راست منحرف شد، اعتراض کنی. حقوق بندگان در گذشته یاد کردن نیکی ها و چشم پوشیدن از بدی های آنهاست».

سعد و نحس بعضی ایام در اسلام به خاطر وقایعی که در آن اتفاق افتاده، پذیرفته شده است تا به این وسیله مردم به وقایع گذشته توجه کنند و از آن عبرت‌ گرفته و برای دفع آن به خدا متوسل شوند.

با فرا رسیدن ماه صفر، برخی افراد فکر می‌کنند که این ماه دارای نحسی است و هنگامی که وارد این ماه می‌شوند، هیچ کاری را آغاز نمی‌کنند تا مبادا فرجامی منحوس داشته باشد!

به راستی سعد و شومی ایام تأثیری در زندگی انسان دارد؟ برای پاسخ به این سؤال ابتدا تعریفی از دو واژه «سعد» و «نحس» ارایه می‌شود و سپس برای بررسی صحت یا سقم نحسی ایام مختلف به ویژه ماه صفر، به قرآن کریم رجوع می‌کنیم.

*معنای لغوی سعد و نحس
«سعد» به معنای فراهم شدن امور و مقدمات الهی برای رسیدن به خیر دنیوی و اخروی است(1) و در مقابل آن، تفاوت و یا نحس قرار دارد. «نحس» در لغت به معنای سرخ شدن افق همچون مس گداخته است و در اصطلاح به هر چیز شوم نحس گفته می‌شود. (2) فراهم نشدن مقدمات و امور کارها نیز نحس تلقی می‌شود.

*نحوست ایام در کدام آیات آمده است؟
در آیات قرآن تنها در 2 مورد اشاره به «نحوست ایام» شده است:

1- آنجا که می‌فرماید: «ما تندباد وحشتناک و سردی را «فِی یوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ» (در یک روز شوم مستمر) بر آن‌ها فرستادیم که مردم را همچون تنه‌های نخل ریشه‌کن شده از جا بر می‌کند».(3)

2- در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «فَأَرْسَلْنا عَلَیهِمْ رِیحاً صَرْصَراً فِی أَیامٍ نَحِساتٍ»(4) مانند بادی سخت و سرد در روزها شومی بر آنها مسلّط ساختیم».

در نقطه مقابل، تعبیر «مبارک» نیز در بعضی از آیات قرآن دیده می‌شود، چنان که درباره شب قدر می‌فرماید: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیلَةٍ مُبارَکَةٍ» ما قرآن را در شبی پربرکت نازل کردیم».(5)

به این ترتیب قرآن فقط اشاره سربسته‌ای به این مسئله دارد، پس می‌توان گفت تا اینجا اصل سعد و مبارک بودن بعضی ایام و نحس بودن بعضی روزها را به صورت اجمال پذیرفته است.

*دیدگاه علامه طباطبایی و آیت‌الله مکارم درباره نحسی ایام

نظر مفسران در این باره خواندنی است:
- علامه سید محمدحسین طباطبایی در ذیل آیه 19ـ20 قمر می‌فرمایند: «از نظر عقلی نمی‌توان دلیلی اقامه کرد که فلان زمان نحس است و فلان وقت سعد، چون اجزای زمان مثل هم هستند و ما هم که بر علل و اسباب مؤثر در حوادث احاطه علمی نداریم تا بگوییم فلان قطعه از زمان نحس است و قطعه دیگر سعد، امّا از نظر شرعی دو آیه در قرآن داریم که ظاهر این آیات و سیاق آن‌ها بیش از این دلالت ندارد و آن ایام خاص (هفت شبانه روز) که عذاب بر قوم ثمود ارسال شد، روزهای نحسی بوده‌اند، ولی دیگر نمی‌رساند که حتی‌ همان روزها در هفته بعد و در ماه بعد و … ایام نحس هستند.

چون اگر تمام آن ایام نحس باشند در تمام سال، لازمه‌اش این است که تمام زمان‌ها نحس باشند و همچنین ظاهر آیاتی که دلالت بر سعد بودن ایام دارد به خاطر همراهی آن ایام با امور بزرگ و افاضات الهی و کارهای معنوی است، مثل امضا تقدیر است، نزول ملائکه و روح، انجام عبادات… و اخبار هم نتیجه‌اش این است که نحس بودن ایام به خاطر کارهای زشتی است که در آن واقع شده است و سعد بودن ایام به خاطر کارهای نیک دینی و یا عرفی است، امّا اینکه قطعه‌ای از زمان خاصیت تکوینی سعد و نحس داشته باشد، قابل اثبات نیست.(6)

- آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی: از نظر عقل محال نیست که اجزا زمان با یکدیگر تفاوت داشته باشند، بعضی دارای ویژگی‌های نحوست و بعضی ویژگی‌های ضد آن هرچند عقلاً قابل اثبات نیست، ولی از نظر شرعی اگر دلیلی باشد قابل پذیرش است و مانعی برای آن نیست».

بعد ایشان در تفسیر نمونه روایات را مورد بررسی قرار می‌دهد و بهترین راه جمع را میان اخبار مختلف در این باب این می‌داند که اگر روزها هم تأثیری داشته باشند به فرمان خدا است، هرگز نباید برای آن‌ها تأثیر مستقلی، قائل شد و از لطف خداوند خود را بی‌نیاز دانست وانگهی نباید حوادثی را که غالباً جنبه کفاره اعمال نادرست انسان دارد به تأثیر ایام ارتباط داد و خود را تبرئه کرد. (7)
*پی‌نوشت‌ها:
1- راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، (دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، 1404) صفحه 232.
2- همان، صفحه 485.
3- سوره قمر، آیه 19ـ20.
4- سوره فصلت،آیه 16.
5- سوره دخان، آیه 3.
6- علامه سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، فی تفسیر القرآن، (تهران، دارالکتب الاسلامیه، چهارم، 1362،جلد 19، صفحات 79ـ83 با تلخیص.
7- تفسیر نمونه، جلد 23، صفحه 41 و 47 با تلخیص.

رهبر معظم انقلاب فرمودند: این عزاداری‌هائی که انجام می‌گیرد، این گریه و زاری‌ای که می‌شود، این تشریح حوادث عاشورا که می‌شود، اینها چیزهای لازمی است. یک عده از موضع روشنفکری نیایند بگویند آقا، اینها دیگر لازم نیست.

چرا عزاداری؟
آنچه پشت سر این عزاداری‌ها وجود دارد
عنوان:بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعى از اقشار مختلف مردم قم
تاریخ: 1386/10/19
می‌گویند چرا ماتم و گریه و اشک را در بین مردم رواج می‌دهید؟ این ماتم و اشک براى ماتم و اشک نیست، براى ارزش‌هاست. آنچه پشت سر این عزاداری‌ها، بر سر و سینه زدن‌ها، اشک ریختن‌ها وجود دارد، عزیزترین چیزهائى است که در گنجینه بشریت ممکن است وجود داشته باشد؛ او همان ارزش‌هاى معنوىِ الهى است. اینها را می‌خواهند نگه دارند که حسین بن على مظهر این ارزش‌ها بود. یادِ آنهاست؛ زنده نگه داشتن آنهاست و ملت اسلام اگر نام حسین را و یاد حسین را زنده نگه بدارد و آن را الگو قرار بدهد براى خود، از همه موانع و مشکلات عبور خواهد کرد.
لذاست که ما در انقلاب اسلامى، در نظام جمهورى اسلامى از صدر تا ذیل، همه - مردم، مسئولین، بزرگان، شخص امام بزرگوار ما - بر روى مسئله امام حسین(ع) و مسئله عاشورا و همین عزاداری‌هاى مردمى، تکیه کردند و جا دارد. این عزاداری‌ها جنبه نمادین دارد، جنبه حقیقى هم دارد؛ دلها را نزدیک می‌کند، معارف را روشن می‌کند.
گریه و زاری‌ لازم است
عنوان: بیانات در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون
تاریخ:  1388/09/22
بعضی حالا ممکن است بگویند شما می‌خواهید نهضت امام حسین را بیان بکنید، خیلی خب، بروید بیان کنید، دیگر روضه‌خوانی و گریه و زاری و اینها چیست؟ بروید بنشینید بیان کنید که حضرت این کار را کردند، این کار را کردند، هدفشان هم این بود. این، خیلی فکر خطائی است، نگاه غلطی است. این عاطفه‌ نسبت به اولیاء خدا، اولیاء دین، این پیوند عاطفی، پشتوانه‌ بسیار ارزشمند پیوند فکری و پیوند عملی است. بدون این پشتوانه، خیلی سخت می‌شود در این راه حرکت کرد. این پیوند عاطفی، خیلی مهم است. اینی که امام راحل (رضوان‌اللَّه علیه) فرمودند عزاداری به سبک سنتی، این یک حرف از روی عادت نبود؛ حرف بسیار عمیقی است؛ ژرف‌نگرانه است.
ببینید در قرآن نسبت به اولیاء الهی سه تعبیر وجود دارد: یک تعبیر، تعبیر ولایت است؛ «انّما ولیکم اللَّه و رسوله و الّذین امنوا الّذین یقیمون الصّلوة و یؤتون الزّکوة و هم راکعون»؛(8) بحث ولایت. معلوم است که پیوند، ارتباط، معرفت، اینها داخل در زیرمجموعه‌ ولایت است.  یک بحث، بحث اطاعت است؛ «اطیعوا اللَّه و اطیعوا الرّسول و اولی الامر منکم»؛(9) اطاعت رسول و اطاعت اولی‌الامر. این، در عمل است. در میدان عمل باید اطاعت کرد، پیروی کرد.  اما یک بحث سومی وجود دارد و آن، بحث مودت است. «قل لا اسئلکم  علیه اجرا الّا المودّة فی القربی».(10)
این مودت چیست دیگر؟ ولایتِ اینها را داشته باشید، اطاعت هم از اینها بکنید؛ مودت برای چیست؟ این مودت، پشتوانه است. اگر این مودت نباشد، همان بلائی بر سر امت اسلامی خواهد آمد که در دوران‌های اول بر سر یک عده‌ای آمد که همین مودت را کنار گذاشتند، بتدریج اطاعت و ولایت هم کنار گذاشته شد. بحث مودت خیلی مهم است. این مودت، با این ارتباطات عاطفی حاصل می‌شود؛ ماجرای مصیبت‌های اینها را گفتن، یک جور ایجاد ارتباط عاطفی است؛ ماجرای مناقب اینها و فضائل اینها را گفتن، یک جور دیگر پیوند عاطفی است.
بنابراین، این عزاداری‌هائی که انجام می‌گیرد، این گریه و زاری‌ای که می‌شود، این تشریح حوادث عاشورا که می‌شود، اینها چیزهای لازمی است. یک عده از موضع روشنفکری نیایند بگویند آقا، اینها دیگر لازم نیست. نه، اینها لازم است؛ اینها تا آخر لازم است؛ همین کارهائی که مردم می‌کنند. البته یک شکل‌های بدی وجود دارد که گفته‌ایم؛ مثل قمه زدن که گفتیم این ممنوع است، نباید این کار انجام بگیرد؛ این، مایه‌ دراز شدن زبان دشمنان علیه دوستان اهل‌بیت است. اما همین عزاداری متعارفی که مردم می‌کنند؛ دسته‌جات سینه‌زنی راه می‌اندازند، عَلَم بلند می‌کنند، اظهار محبت می‌کنند، شعار می‌نویسند، می‌خوانند، گریه می‌کنند؛ اینها ارتباط عاطفی را روزبه‌روز بیشتر می‌کند؛ اینها خیلی چیزهای خوبی است.

هر مكتبى اگر چاشنيى از عاطفه نداشته باشد و صرفا مكتب و فلسفه و فكر باشد،آنقدرها در روحها نفوذ ندارد و شانس بقا ندارد،ولى اگر يك مكتب چاشنيى از عاطفه داشته باشد،اين عاطفه به آن حرارت مى‏دهد.معنا و فلسفه يك مكتب،آن مكتب را روشن مى‏كند،به آن مكتب منطلق مى‏دهد،آن مكتب را منطقى مى‏كند.بدون شك مكتب امام حسين منطق و فلسفه دارد،درس است و بايد آموخت اما اگر ما دائما اين مكتب را صرفا به صورت يك مكتب فكرى بازگو كنيم حرارت و جوشش گرفته مى‏شود و اساسا كهنه مى‏گردد.
اين،بسيار نظر بزرگ و عميقانه‏اى بوده است،يك دورانديشى فوق العاده عجيب و معصومانه‏اى بوده است كه گفته‏اند براى هميشه اين چاشنى را از دست ندهيد،چاشنى عاطفه،ذكر صيبت‏حسين بن على عليه السلام يا امير المؤمنين يا امام حسن يا ائمه ديگر و يا حضرت زهرا(سلام الله عليها).اين چاشنى عاطفه را ما حفظ و نگهدارى كنيم.

مجموعه آثار جلد 16 صفحه 57
استاد شهيد مرتضى مطهرى

ذكر مصيبت
سنتى در جهت احياى ياد و نام ائمه و مطرح نگه داشتن حادثه عاشورا.در اين برنامه،چه بصورت مقطع پايانى سخنرانى و موعظه و چه بصورت مستقل،حوادث كربلا وكيفيت‏شهادت امام حسين‏«ع‏»و ياران او و نيز امامان ديگر بصورتى سوزناك نقل مى‏شودكه سبب تحريك عواطف و گريستن بر سيد الشهدا مى‏گردد.نقل حوادث بر اساس مقتلهاانجام مى‏گيرد و شايسته است كه از منابع معتبر و شعرهاى خوب استفاده مى‏شود تاموجب وهن به مقام معصومين و خاندان عصمت نگردد.
امام سجاد«ع‏»كه بيست‏سال به ياد عاشورا مى‏گريست،مى‏فرمود ياد شهادت فرزندان‏فاطمه چشمانم را پر اشك مى‏كند: «انى لم اذكر مصرع بنى فاطمة الا خنقتنى لذلك‏عبرة‏» (1) با اين حساب،ياد حادثه و يادآورى آن مظلوميتها خودش كافى است تا مستمعان‏را بگرياند و نيازى به آميختن دروغ يا نقل حرفهاى بى‏اساس در ذكر مصيبت و مرثيه‏خوانى نيست.
ذكر مصيبت،سبب تعميق نهضت‏حسينى و پيوند عاطفى و قلبى شيعه باسيد الشهداست و نقشه دشمنان اهل بيت را كه كوشش در محو جنايات خويش داشتند،نقش بر آب مى‏كند و جامعه را هوادار اهل بيت و خصم ظالمان مى‏پرورد. (2) البته بايد ذاكران و مرثيه خوانان،هم شايستگى اين منصب حساس را داشته باشند وهم در محتواى مرثيه‏خوانى خود دقت داشته باشند و نصايح بزرگان را در آداب آن به كاربندند.
پى‏نوشتها
1-بحار الانوار،ج 45،ص 109.
2-ر.ك:«نقش انقلابى ياد و يادآوران‏»،شريعتى.بحار الانوار،ج 44،ص 278،احاديث گريستن و عزادارى برسيد الشهداء را آورده است.
فرهنگ عاشورا صفحه 179 جواد محدثى

شیطان، دائم‌الوسوسه است، انسان هم باید دائم‌الحضور و دائم‌الذکر به حق باشد.
فکر و ذکر، دو راهکار مرحوم نراقی برای محفوظ ماندن از وساوس شیطان وخواطر نفسانی است 1.
فکر، ذکر، مجاهده و ترک شهوات، راه مبارزه با افکار سوء و دل‌نگرانی‌های بی‌مورد است
آقای نراقی معتقدند ریاضیات، جایگزین مناسبی برای افکار سوء هستند
جایگزین سالم، افکار سوء را از انسان دور می‌کند
مدل شیطان، گام به گام است؛ پس راه مقابله با او هم گام به گام است
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: اگر کسی دو رکعت نماز بخواند
که در آن، حضور قلب کامل داشته باشد، گناهان قبل و بعدش بخشیده شده است
همراه بودن شیطان از یک طرف و قوای درونی که تحت قوه عاقله نرفته‌اند از طرف دیگر، مقابله با خواطر نفسانی را بسیار سخت می‌کند
در مقابل جنود شیطانی، زمانی عاجزیم که خدا و امداد ربانی در میان نباشد
در روایت آمده است كه همراه هر کسی، یک شیطان و دو ملک است
حق باشد شیطان، دائم‌الوسوسه است، انسان هم باید دائم‌الحضور و دائم‌الذکر به
اگر همّ انسان در زندگی، رسیدن به حق باشد، هرگز شیطان بر او مسلط نمی‌شود
ظرف وجودی انسان، زمانی که خالی باشد پر از هواست، ولی اگر این
ظرف پر از ذکر خدا، علم و معرفت و عمل صالح شد، جایی برای شیطنت باقی نمی‌ماند
بندگی خدا، انسان را از بندگی شیطان رها می‌کند
فایده ذکر، زمانی است که دل از هوی و هوس پاک شود
آقای نراقی می‌گویند: اگر ظرف دلتان پر از ذکر و فکر درست شد، در آن
صورت جای خالی برای وساوس شیطان باقی نمی‌ماند
ثمره افکار مضطرب کننده و بیکاری، نفوذ شیطان است
هم‌نشینی با شیطان، تازیانه نقدی خدا به هرکسی است که او را نمی‌بیند
فراموش نکنید: نمی‌شود انسان هم از خدا خالی باشد، هم از شیطان
انسان فقط یک انتخاب دارد: یا خداوند سبحان یا شیطان رجیم.
خدا با اسم الرحمن، همه چیز را موجود می‌کند و با الرحیم، به کمال
می‌رساند بندگی خدا، انسان را از بندگی شیطان رها می‌کند
جلوه‌گری کامل اسم الرحمن در وجود مقدس پیامبر خاتم (صلی الله علیه و

آله) است
هر روز باور کنیم که خدای الرحمن، یک رحمت خاصی را پیش روی ما
می دهد.
اگر هر کسی هر روز لطف آن روز را ببیند، از مکر شیطان در امان است قرار
دل‌شوره، اضطراب، و قدر زمان را ندانستن، از مصادیق شیطنت است.
وقت را با فکر و عمل و نیت و اراده‌ی درست، پر کنید
اگر کسی درست فکر کردن را بلد نیست، به او راهکار ذکر را توصیه
می‌کنیم
نورانیت ذکر، فکر سالم را برای انسان به ارمغان می‌آورد
ثمره ذکر، فکر سالم است
هر خلق فاسدی، یک راه ورود شیطان است
حسودی، کبر، بدبینی و بد اخلاقی، یک راه ورود شیطان است
یکی دیگر از راه‌های ورود شیطان، بیم فقر است
پیامد خلقیات بد، نفسانیات و خواطر نفسانی است
راهکار مرحوم نراقی برای دفع وساوس شیطانی و خواطر نفسانی:
1. از بین بردن رذائل 2.کسب فضائل اخلاقی 3.ذکر دائم
منبع: کتاب معراج السعادة - اثر مرحوم نراقی

مظلوم تر از جواد، بغداد نداشت
آن مظهر داد، تاب بیداد نداشت
می خواست که فریاد کند تشنه لبم
از سوز عطش، طاقت فریاد نداشت

در ميان حجره يا رب کيست غوغا ميکند
شکوه زير لب ز بي رحمي دنيا ميکند
همسرش از فرط شادي و شعف کف ميزند
زين عمل خود را به عالم خوار و رسوا ميکند

می زنم امروز در کوی توَلاّیت قدم
تا بگیری دست این افتاده را فردا جواد
در گلستان محمد، نخل سرسبز رضا
میوه قلب علی، ریحانه زهرا جواد