در مواردی حیا؛ پسندیده و رفتاری عاقلانه است؛ مانند حیای از خود، حیای از خدا و فرشتگان، حیا از دست‌درازی پیش مردم، حیا از عیب و خلاف‌کاری در طول عمر و حیا در روابط نامحرمان. اما در مواردی حیاورزیدن بجا و پسندیده نیست؛ مانند حیا در بیان حق یا در بیان احکام شریعت، حیا در ترک اعمال نیک یا در آموختن علم، حیا در عذر خواهی و… به هر حال باید به این فضیلت اخلاقی در تمام ابعادش توجه شود که چنین توجهی موجب پاکسازى فرد و جامعه می‌گردد.
یكی از صفات پسندیده ی نفسانی كه اثر زیادی بر روی حوزه های مختلف زندگی اخلاقی ما دارد حیاست که موجب خودداری از انجام کارهای ناپسند در انسان می شود. در روایات اسلامی؛ به دو صفت خداوند متعال، اشاره شده است، یکى قدرت خداوند و دیگرى نزدیکى او که نشان از آگاهى پروردگار عالم از رفتار انسانها دارد. آن‌گاه، قدرت، عامل ترس دانسته شده و نزدیک بودن و آگاهی خداوند، عامل حیا و شرم. بنابر این، عامل برانگیختن ترس، توجّه قدرت خداوند است و عامل برانگیختن حیا، آگاهى و نظارت خداوند. بنابراین جایگاه و اهمّیت حیا در نظام تربیتى اسلامى تا آنجاست که خداوند متعال قبل از اینکه مردم را به ترس فرا بخواند به حیا فراخوانده است.

اقسام حیا
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) حیاء را دو قسم کرده و فرموده اند: “حیاء بر دو قسم است حیاء عاقلانه و حیاء احمقانه. حیاء عقلانى ناشى از علم و حیاء احمقانه ناشى از جهل است” (کافی، ج 3، ص 166)

صفحات: 1· 2