استرس بر جسمتان نیز تأثیر دارد!
استرس علاوه بر آثار روانی، پیامدهای جسمی متعددی نیز به همراه دارد. عامل استرس می تواند روی هر دستگاهی از بدن، آثار زیان بار داشته باشد. بعضی از این آثار زودگذر است مثلا وقتی شما در اثر شنیدن خبر ناراحت کننده ای دچار استرس می شوید ممکن است فشار خون تان بالا رود و تعداد نبض شما افزایش پیدا کند، احساس طپش قلب نمائید، احساس ناراحتی در ناحیه معده داشته و دچار سرگیجه، سردرد، تعریق و لرزش شوید.
آثار زودگذر چندان مشکل آفرین نمی باشند. آنچه اهمیت بیشتری دارد و آثار جسمی پایدار است. به عنوان مثال: بیماری های قلبی عروقی، بیماری های پوستی، بیماری های گوارشی، بیماری های تنفسی، سردردها و… عامل استرس، فرد را متعد ابتلا به بیماری های عفونی (به ویژه عفونت ویروسی) و بیماری های سیستم ایمنی می سازد. ثابت شده است کسانی که دچار بیماری های بدخیم (سرطان) می شوند، در معرض عوامل استرس بیشتری قرار داشته اند. شاید شما هم ابتلا به عفونت های ویروسی (نظیر سرماخوردگی، آفت و تب خال) و اختلالات گوارشی (نظیر سوء هاضمه، گاستریت یا زخم معده) را بلافاصله پس از استرس، تجربه کرده باشید.
یک آزمایش ساده: استرستان را خودتان اندازه بگیرید:
در جای راحتی بنشینید تپش قلب خود را به یکی از شیوه های زیر اندازه بگیرید. ببینید تعداد تپش قلب تان در حال استراحت چند است برای این کار به ساعتی که ثانیه شمار دارد نیاز دارید:
1- شیوه مچی: با دو انگشت سبابه و وسطی دست راست، نبض خودتان را روی قسمت داخلی مچ دست چپ (رگی را که به شست نزدیک است) پیدا کنید و تپش آن را برای مدت یک دقیقه بشمارید.
2- روش شقیقه ای: همان دو انگشت را جلوی گوش و در کنار شقیقه بگذارید و نبض خود را بیابید و تپش آن را به مدت یک دقیقه بشمارید.
این شماره، تعداد تپش قلب شما در حال استراحت است. حالا چشم های خود را ببندید و به حادثه ای ناگوار بیندیشید، حادثه ای که واقعاً شما را ترسانده یا به شدت رنجانیده است. اگر شخص به خصوصی در این حادثه شرکت داشته که مورد تنفر شما بوده (یا هنوز هست) او را در ذهن خود مجسم کنید: به لباسش، حرف هایش، حالت صورتش و… توجه کنید و این صحنه را برای چند لحظه در ذهن خود نگه دارید. ضمناً جزییات ترس، توهین، دعوا یا هر چیز دیگری را که بوده در ذهن خود زنده کنید. در عین حال دوباره تپش قلب تان را به شیوه ای که گفته شد، اندازه بگیرید. افراد بسیاری پس از انجام این آزمایش، گزارش داده اند که ضربان قلب شان پس از به یاد آوردن حادثه ی تنش زا بیشتر شده است. بعضی ها حتی گفته اند که در آن هنگام دچار تنگی نفس شده و یا نفس کشیدنشان تند و سطحی بوده است. این تغییرات بدنی در حالیکه شخص به هیچ گونه فعالیت جسمانی ظاهری نپرداخته است بیانگر تأثیر عمیق استرس روانی بر کارکرد جسمانی است. با دانستن این نکته، حتماً باید متوجه شده باشید که با هر استرسی که پیدا می کنید چه آسیب بزرگی به جسم و روحتان وارد می کنید!
حتی الامکان از وام گرفتن، قرض گرفتن و خرید اقساطی اجتناب کنید. فقط در شرایطی اقدام به این کارها کنید که از توانایی باز پرداخت اقساط آن «کاملاً»
مطمئن باشید
مقابله با استرس:
به دو طریق می توان با استرس مقابله کرد:
1- پیش بینی، شناسایی و پیشگیری از استرس
2- سازگاری با استرس
1- پیش بینی، شناسایی و پیشگیری از استرس: همیشه پیشگیری بهتر و کم هزینه تر از درمان بوده است. سعی کنید رویدادهای زندگی تان را عادی نموده و تا حدّ ممکن از وقوع استرس جلوگیری کنید. بعضی از وقایع قابل پیش بینی و پیشگیری است. به چند نمونه در این زمینه توجه کنید:
** با رعایت دقیق قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی، میزان حوادث رانندگی کاهش می یابد و خطر وقوع حادثه برای کسی که بیشترین رعایت مقررات را می کند بسیار ناچیز است. استرس های مربوط به حوادث رانندگی شامل آسیب دیدگی، قطع عضو، خسارات مادی، آسیب و یا فوت آشنایان و وابستگان، شاهد صحنه تصادف بودن و یا شاهد مرگ دیگری بودن است.
**حتی الامکان از وام گرفتن، قرض گرفتن و خرید اقساطی اجتناب کنید. فقط در شرایطی اقدام به این کارها کنید که از توانایی باز پرداخت اقساط آن «کاملاً» مطمئن باشید.
** در برنامه ریزی های روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه دقت کنید و زمان کافی برای انجام هر کاری را در نظر بگیرید. تعجیل در انجام کارها، چند کار را توأم با هم انجام دادن، سر وقت در قرارها حاضر نشدن، به تأخیر افتادن کارهای روزانه، دیر رسیدن به محل کار، دیر وقت به منزل رسیدن و … همگی استرس زا می باشند.
** خودشناسی، اصلاح رفتار، بازنگری عملکرد و برخوردهای روزانه، تعالی شخصیت، خویشتن داری، صبر و حوصله، گذشت، ایثار و… مانع بروز برخی از استرس های اجتماعی و خانوادگی می گردد. استرس هایی نظیر درگیری های لفظی، عصبانیت ها، پرخاشگری ها، ناسازگاری ها، اختلاف با همسایه یا همکار یا همسر و کینه و نفرت همگی ناشی از عدم رعایت موارد فوق است. وقتی مبنای زندگی، برتر دانستن «؟؟؟» و اصالت ارزش های غیرخدایی شود، وجود استرس بسیار بدیهی است. قرآن کریم در این باره می فرماید: «آگاه باشید که تنها به یاد خدا دل ها آرام می شوند.» گذشته از این بسیاری از دعواهای خانوادگی که هدفشان به اثبات رساندن خود است، با کمی ایثار و خداباوری اصلاً پیش نخواهند آمد و بدین ترتیب بخش مهمی از استرس های روزانه افراد کم از بین خواهند رفت.
** قناعت و صرفه جویی مانع از برخی استرس های اقتصادی می گردد. امیرمومنان علی (علیه السلام) می فرمایند: «هر کس به اندازه نیاز، بسنده کند، آسایش و راحتی منظم دارد.»
** صبر و حوصله و خویشتن داری در مواقع حوادث طبیعی و غیرطبیعی می تواند از تأثیرات استرس آمیز اینگونه حوادث به میزان قابل توجهی بکاهد. پیامبر اکرم «صلی الله علیه واله وسلم» فرمودند: «اساس عقل پس از ایمان به خدا، مدارا کردن با مردم است.»
استرس
2- سازگاری با استرس: علی رغم تمهیدات ، باز هم بسیاری از حوادث و اتفاقات رخ می دهد که قابل اجتناب نیست. بسیاری از مشکلات اقتصادی یا اجتماعی، غیرقابل اجتناب است. بسیاری از عوامل ایجاد کننده رویدادهای استرس آمیز زندگی، از کنترل فرد خارج است و یک نفر به تنهایی نمی تواند آن عوامل را رفع نماید و مانع بروز حادثه و استرس گردد. بنابراین ضروری است در درجه اول، توکل به خدا داشته باشید و با صبر و حوصله به مقابله با آن استرس بپردازید.
در سازکاری با استرس، چند نکته را باید در نظر داشته باشید:
**پرهیز از عجله: در احادیث از صبر به منزله ی رأس ایمان نام برده شده است.
** دوری از اضطراب و عصبانیت: با یاد خدا آرام گیرید و یادتان باشد که با عصبانی شدن شما چیزی عوض نمی شود.
**بودند فرمودند: هر گاه خواستی کاری انجام دهی درباره ی سرانجام آن تو برّ کن. اگر مایه رشد و هدایت بود انجام بده و اگر مایه گمراهی بود از آن بپرهیز.
** توکل بر خدا و خود را به خدا واگذار کردن و تقویت صبر و پایداری.
** نرمش و ورزش منظم، حداقل سه جلسه در هفته و هر جلسه حداقل به مدت نیم ساعت: به دلیل اثری که استرس بر جسم می گذارد لازم است با ورزش کردن، آن اثرات منفی را خنثی کنید تا با جسمی آرام به حلّ مشکل تان بپردازید.
** تمرین تمرکز و آموزش آرام سازی.
** لبخند و شادی: خنده در مقابله با استرس، معجزه می کند. خودتان را از حضور در محافل دوستان صمیمی که به شما شادی می بخشند محروم نکنید.
** اجتناب از عصبانیت و خصومت: اگر خیلی عصبانی شدید می توانید دوش آب سرد بگیرید تا آرام شوید.
** در نظر گرفتن اوقات معینی در طول هفته برای استفاده از اوقات فراغت به نحو مطلوب.
** انجام کارهای مورد علاقه مثل کارهای هنری.
** گفتگوی دوستانه و محبت آمیز با اعضای خانواده
**مشورت با دیگران و اجتناب از تصمیم گیری های عجولانه و فردی: رسول اکرم (صلی الله علیه واله وسلم) فرمودند: مشورت کننده ای نیست که به رشد هدایت نشود. و نیز حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: هیچ تکیه گاه و پشتیبانی چون مشورت نیست.
نتیجه گیری:
استرس و فشار روانی بر جسم و روان فرد آثار متعدد نامطلوبی بر جای می گذارد. برخی استرس ها قابل پیشگیری هستند ولی همچنین آثار منفی بعضی دیگر که اجتناب ناپذیر را می توان با انجام راهکارهایی کاهش داد که در این مقاله به طور مختصر به هر دو گروه پرداخته شد.
منابع:
1- قرآن کریم
2- نهج البلاغه
3- بحارالانوار
4- تحف العقول
5- کافی- ج 8
6- راهنمای زندگی عاری از خطر- رفیعی فر
7- روان شناسی بهزیستی- حجّت و دیگران
صفحات: 1· 2
