ایرانیان باستان باید با شرایطی که در این سرزمین بوده و چهار فصل را در سال دارد، خود را هماهنگ می کردند . روزهای سال گاهی گرم بود ، گاهی معتدل و گاهی هم سرد و جانکاه ، برای همین آنها مجبور می شدند هنگامی که روز کمتر باشد و آفتاب کمتر بدرخشد ، کمتر فعالیت کشاورزی انجام دهند و به دنبال آن محصولات کمتری داشته باشند، برای همین از همان شبی که فردایش خورشید بیشتر سرک می کشید و زمان بیشتری زمین ایران را گرم می کرد ، جشن می گرفتند و می گفتند خورشید دوباره متولد شده است.
یلدا در چه کشورهایی مرسوم است؟

1: ایران

2:جمهوری آذربایجان

3:افغانستان

4:تاجیکستان

5:پاکستان

“در شب یلدا که با خوبی ها و نعمت های فراوانی همراه است، اعضای خانواده می کوشند برای ساعاتی چند، به دور از دغدغه های زندگی روزمره با یکدیگر همکلام و همدل شوند. به همین دلیل است که بسیاری یلدا را نماد مهرورزی و بزرگداشت نهاد خانواده می دانند؛ نمادی که بر جای مانده از آیین های باستانی ایران است. “(1)
یلدا به چه زمانی بر می گردد؟
“هنوز به طور دقیق مشخص نشده است که قدمت این آیین کهن به کدام دوره از تاریخ می رسد. باستان شناسان اما معتقدند شب یلدا در چهارچوب تقویم و گاه شماری ایرانیان ثبت شده و قدمت این آیین به 7 هزار سال قبل می رسد. آن ها به ظروف سفالی دوره پیش از تاریخ اشاره می کنند که نقوش حیوانی ماه های ایرانی مانند قوچ و عقرب در چهارچوب تقویم ایرانی حک شده است.

با اینکه در کتیبه بیستون و سایر کتیبه های دوره هخامنشی، از هر دوازده ماه سال ایرانیان نام برده شده و در تحقیقات تاریخی و گاه شماری ایران باستان که سید حسن تقی زاده و هارتنر و پوفسفور پانینو به تفصیل و با دقت به آن پرداخته اند از تغییر فصول پاییز به زمستان و اینکه شب یلدا به عنوان نمادی از آغازین روزهای فصل زمستان است بسیار اشاره شده است.
با توجه به اسطرلاب ها که نمادی از گاه شماری ایران باستان و دوره اسلامی است و همچنین دیگر مدارک باستان شناسی، شب یلدا در چهارچوب تقویم و گاه شماری ایرانیان ثبت شده است. وجود نقوش مختلف از نمادهای حیوانی که مربوط به ماه های ایرانی می شود و به دوره پیش از تاریخ می رسد. می توان قدمت این آیین کهن را تا حدود هفت هزار سال قبل ردیابی کرد. با این وجود آنچه که تحت عنوان شب یلدا رسمیت یافته و همزمان با تقویم خورشیدی ایران که برگرفته از گاه شماری بابلی ها و مصری ها است به دوره داریوش یکم می رسد که در تقویم ایرانیان ثبت شده است.” (2)
آیا شب یلدا ریشه جشن کریسمس مسیحیان است ؟

“در حالی که مسیحیان سرتاسر جهان خود را برای برگزار جشن کریسمس در 25 دسامبر آماده می کنند ایرانی ها نیز برای برگزاری یکی از مهمترین جشن های باستانی خود در 21 دسامبر که مصادف با شب انقلاب زمستانی و طولانی ترین شب و کوتاهترین روز سال است آماده می شوند؛ شب یلدا یا شب چله تولد دوباره خورشید است.

برخلاف غرب، سبک زندگی مردمان شرق جهان همچون عصر قدیم همچنان با طبیعت سازگار باقی مانده است؛ تلفیق ریتم طبیعت در چرخه زندگی به خصوص برای ایرانیان باستان صدق می کند؛ این سبک از زندگی همچنان تا به امروز پابرجا باقی مانده است. «یلدا» همچون دیگر جشن های مهم ایرانیان بر تغییر فصول سال تمرکز دارد و قدمتش به بلندای تاریخ است؛ قدمت تاریخی آئین شب یلدا به همان اندازه مطول است که قدمت بنا گذاشتن زندگی مردمان عصر باستان بر اساس نقاط اعتدالی طولانی است. نوروز به عنوان مهمترین جشن باستانی ایرانیان نیز مصادف با اعتدال بهاری است.” (3)
آیین یلدا …

یلدا در میان ایرانیان با توجه به مناطق و شهرهای مختلف ، متفاوت اجرا می شود . هر شهری برای یلدا رسوم خاص خود را دارد ، برخی شیرینی های محلی خود را می پزند و برخی برای تازه عروس هایشان آداب خاصی را اجرا می کنند. مردمانی آن را شب چله می گویند و برخی هم وطنان آن را شب چهل چراغ ها می دانند ، زیرا که قدیمی هایشان هریک با یک چراغ می آمدند ، چراغ ها در کنار هم قرار می گرفته و زیاد میشده و می گفتند: چهل چراغ ! یلدا برای هر خطه رسومی متفاوت دارد اما یک هدف را به دنبال دارد که خانواده ها در کنار هم با مهربانی جمع شوند و شب تاریک و طولانی یلدا را با مهرورزی به اعضای خانواده سحر کنند.

پی نوشت:
(١): ایرنا
(٢)و (٣):سایت میراث فرهنگی

صفحات: 1· 2