زیارت زمانی مثمر ثمر واقع می شود که با تأمل و تفکر همراه باشد، و زائر به واسطه آن معرفتی کسب کند، از این رو زیارت و خواندن زیارت نامه بدون توجه به مفاهیم و معانی که در برش نهفته است اگر چه خالی از فایده نیست اما اصل مطلب نیز به جای نیامده است. زیارت اربعین نیز به ظاهر در بردارنده مفاهیم ساده ای است اما با کمی دقت متوجه می شویم که یک صفحه دعا چه معارف و رسالت عمیقی در دل خویش جای داده است.

تعبیه دو هدف در متن زیارت اربعین

گفته شده که هدف اساسی سالار شهیدان نیز تعلیم و تزکیه مردم بوده است و در این راه، هم از طریق بیان و بنان اقدام کرد و هم از راه بذل خون جگر که جمع میان این راه ها از ویژگی های ممتاز آن حضرت(علیه السلام) است.

مسافر دشت نینوا با مدد جستن از دو بال حکمت و تزکیه است که مولایش را در به ثمر رساندن رسالتش یاری کرده و در جواب ندای هل من ناصرینصرنی به امام معصومش لبیک می گوید و چنین زیارتی است که انسان را متدین می سازد، و تدین واقعی یعنی آراسته بودن به علم و حکمت و پیراسته گشتن از هوای نفس

خلاصه آن که رسالت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) تعلیم کتاب و حکمت از یک سو و تزکیه نفوس مردم از سوی دیگر بود تا هم جاهلان را عالم نماید و هم گمراهان را هدایت کند و در نتیجه، جهل علمی و جهالت عملی را از جامعه جدا سازد. همین دو هدف در متن زیارت اربعین سالار شهیدان(علیه السلام) تعبیه شد؛ چنان که منشأ ددمنشی منکران رسالت و دشمنان نبوّت، حبّ دنیا و شیدایی زرق و برق آن بود و عامل مهمّ توحّش منکران ولایت و دشمنان امامت نیز همان غَطْرَسه دنیا و دلباختگی به آن بود، که در بخشی از زیارت اربعین به آن اشارت رفته است: «و تَغطْرَس و تَرَدّی فى هواه»(کتاب شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی،آیت الله جوادی آملی)

تعلیم و تزکیه در کنار هم

مسافری که قصد عزیمت به سوی کربلا را دارد می بایست در این سفر مهم تر از هر امر دیگر دو راه را پیشه خویش سازد.

یک: در ابتدای سفر که آماده حرکت است به قیام آن حضرت بندیشد که چرا ایشان حاضر به چنین ایثاری شدند و هدفشان چه بوده و چه نیکوتر که به دنبال حل مسئله برآمده و خود در ابتدا با استفاده از منابع موثق پاسخ خویش را به دست آورد. همین امر بهانه ای می شود که در ادامه راه نیز سوالات متعدد دیگر ذهن فرد را به خود مشغول داشته و نتیجه این سوالات این شود که اولا نگاه و دید خویش را نسبت به جهان پیرامون خویش بازتر ساخته و در صدد دست یافتن به حقیقت جهان هستی برآید چرا که دیگر برای این فرد در پس هر اتفاقی معنایی نهفته است و جهان و رویدادهایش هیچ در هیچ نیست. دوم آنکه در می یابد برای رسیدن به حقیقت می بایست از در علم و حکمت وارد شد و با ذهنی عاری از معارف نمی توان کاری از پیش برد و این می شود که پی به ضرورت کسب علم و معرفت برده و درصدد کسب آن بر می آید. حضرت پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمود که‏: کسب علم بکنید؛ زیرا که علم، وسیله است میان شما و میان خداى- عزَّ و جلَّ-، و طلب علم، واجب است بر هر مسلمانی.( منهج الیقین‏ ص386)
زیارت زمانی مثمر ثمر واقع می شود که با تأمل و تفکر همراه باشد، و زائر به واسطه آن معرفتی کسب کند، از این رو زیارت و خواندن زیارت نامه بدون توجه به مفاهیم و معانی که در برش نهفته است اگر چه خالی از فایده نیست اما اصل مطلب نیز به جای نیامده است. زیارت اربعین نیز به ظاهر دربردارنده مفاهیم ساده ای است اما با کمی دقت متوجه می شویم که یک صفحه دعا چه معارف و رسالت عمیقی در دل خویش جای داده است

دوم: همان گونه که اشاره کردیم رسالت امام حسین علیه السلام تعلیم در کنار تزکیه و تهذیب بود، تهذیب نفس نوعی جهاد و مبارزه با دشمنان درونی است، که در کمین انسان ها هستند. (اخلاق در قرآن، آیت الله مکارم شیرازی) اگر انسان خباثت را از نهادش بیرون نکند هر چه درس بخواند و تحصیل بکند نه تنها فایده ای بر آن مترتب نمی شود بلکه ضررها دارد علم نور است ولی در دل سیاه دامنه ظلمت و سیاهی را گسترده تر می سازد آنان که دین سازی کرده و باعث گمراهی انبوهی شده اند اکثرشان اهل علم بوده اند.(جهاد اکبر، امام خمینی ره)

مسافری که بار سفر به سوی کربلا را بسته و پای پیاده به آن سو می رود اگر تهذیب نفس نداشته و در اثنای سفر مرتکب اشتباهات اخلاقی و رفتاری ریز و درشت شود نه تنها اجری از این سفر نبرده بلکه چهره مومن و مسلمان را خدشه دار می سازد؛ چرا که اربعین حسینی میعادگاه عاشقان حضرتش و جلوه گاه محبان اوست و حال اگر این محب چهره زشتی از خویش به نمایش گذارد دیگر ملت ها و اقوامی که در مواجه با او قرار می گیرند از او و محبوبش چه خواهند گفت؟!

مسافر دشت نینوا با مدد جستن از دو بال حکمت و تزکیه است که مولایش را در به ثمر رساندن رسالتش یاری کرده و در جواب ندای هل من ناصرینصرنی به امام معصومش لبیک می گوید و چنین زیارتی است که انسان را متدین می سازد، و تدین واقعی یعنی آراسته بودن به علم و حکمت و پیراسته گشتن از هوای نفس.

صفحات: 1· 2